Οταν οι Ρομά κάθονται στα θρανία...

Μπορεί να γίνει σχολικό μάθημα με ρετσίνα και κοκκινέλι; Με μεζεκλίκια και τσιπούρες; Με συζήτηση για τα χαράτσια και για ζητήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης; Κι όμως η απάντηση είναι θετική αν συγκολλητική ύλη αποτελούν το πείσμα του δασκάλου και η αποφασιστικότητα του μαθητή.

Μαθήματα τρεις φορές την εβδομάδα από τις 4 έως τις 6 το απόγευμα παρέδιδε στους Ρομά ο δάσκαλος Αγγελος Χατζηνικολάου

Με τέτοια και άλλα παρόμοια μαθήματα ο δάσκαλος Αγγελος Χατζηνικολάου έμαθε γράμματα στην Ιορδάνα και την Αλεξάνδρα, τη Ζωή, τη Στέλλα και τη Σωτηρία. Δεν πρόκειται βέβαια για συνηθισμένες μαθήτριες. Είναι δέκα γυναίκες ηλικίας 25 έως 45 ετών οι οποίες μαζί με δύο άνδρες ρομά από τον Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης και τον οικισμό «Αγία Σοφία» πήραν φέτος το απολυτήριο Δημοτικού.
Οι γυναίκες μίλησαν για την εμπειρία τους σε ημερίδα που έγινε στο ΑΠΘ και είχε τον τίτλο «Παραδείγματα καλών πρακτικών από την εκπαίδευση παιδιών Ρομά»,
ένα πρόγραμμα που υλοποιείται από την καθηγήτρια του Παιδαγωγικού τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Ευαγγελία Τρέσσου και την αναπληρώτρια καθηγήτρια Σούλα Μητακίδου και χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ.
«Πολλές μητέρες από μας δεν πήγαμε σχολείο μικρές ή το σταματήσαμε, γιατί προσέχαμε τα μικρότερα αδέρφια μας, όταν δουλεύανε οι γονείς μας στις λαϊκές και στο πλανόδιο εμπόριο.
Οι γονείς μας δεν πήγαν σχολείο και δεν έμαθαν την αξία των γραμμάτων. Εκείνα τα χρόνια παντού έκαναν σχολεία, μόνο εδώ στον Δενδροπόταμο δεν έκαναν, γιατί είμαστε Τσιγγάνοι».
Η διήγηση ανήκει στις γυναίκες αυτές, οι οποίες, σε γραπτό πια λόγο, αφηγούνται τις αιτίες, τους λόγους και τις συνθήκες που τις κράτησαν μακριά από τη στοιχειώδη εκπαιδευτική διαδικασία. Ενας «άλλος» κόσμος με παράλληλες μέχρι πρότινος πορείες από τον υπόλοιπο.
Τι ήταν το σχολείο γι' αυτές τις γυναίκες που έκαναν μάθημα τρεις φορές την εβδομάδα από τις 4 έως τις 6 το απόγευμα; «Ξεκινήσαμε να μαθαίνουμε γράμματα σαν μητέρες, για να μπορούμε να διαβάζουμε και να ξέρουμε πού θα υπογράφουμε. Να μπορούμε να βοηθάμε τα παιδιά μας και τον εαυτό μας. Να μπορούμε να βρούμε δουλειά... Με τα γράμματα ξυπνάμε... αρχίζει η ζωή μας ξανά... Είναι η αξιοπρέπειά μας». Πώς βίωσαν τη διαδικασία;
«Η Ιορδάνα λέει ότι αισθάνεται σαν μικρό κοριτσάκι, που πηγαίνει χαρούμενο στο σχολείο, όλο τρέλα. Στο σχολείο έρχεται όλο ζωντάνια. Οταν ήμασταν μικρές κάποιες από μας δεν ερχόμασταν με όρεξη στο σχολείο. Τώρα ερχόμαστε με πολλή όρεξη, ενθουσιασμό και πολύ κέφι, γιατί τώρα ξέρουμε την αξία των γραμμάτων».
Η ίδια η εκπαιδευτική διαδικασία δεν ήταν το κοινό ωρολόγιο πρόγραμμα των δημοτικών σχολείων, καθώς τα τρέχοντα καυτά τους προβλήματα, αλλά ακόμη και ένα γλέντι στην ταβέρνα γινόταν μέρος της εκπαιδευτικής ύλης: «Ο κύριος Αγγελος και το γλέντι το έκανε μάθημα. Δεν αφήνει να πέσει τίποτε κάτω. Κάναμε μαθήματα για τα προβλήματα που ζούμε στον Δενδροπόταμο. Μιλήσαμε για το ρεύμα, τα χαράτσια που δεν μπορούμε να πληρώσουμε. Μάθημά μας γίνεται η κάθε μέρα μας και όλη η ζωή μας».
ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ... ΓΛΕΝΤΙ
«Αντε και άσπρο πάτο»
Οι ίδιες οι μαθήτριες αφηγούνται πώς το γλεντοκόπι ενός σχολείου μπορεί να εξελιχθεί σε πρότυπο (η ορθογραφία είναι των γυναικών):
«Πέμπτη 23 Μαρτίου. Χθες το μάθημα το κάναμε στο «μουσίο». Ηταν ένα δικό μας «μουσίο». Οι αμφορείς ήταν γεμάτοι Μαλαματίνα, τα ποτήρια άδειαζαν και γέμιζαν σινέχεια και κόντευαν να σπάσουν... Αντε και άσπρο πάτο.
Κάτι όμως έλειπε από το τραπέζι: το κόκκινο κρασί ομορφαίνει το τραπέζι. Μια επισκέπτρια άδειασε δυο αμφορείς με κοκκινέλι.
Στον επιτραπέζιο Διονυσιακό είχε όλα τα καλύδια: μεζεκλίκια, Σάλτες, κολοκυθοκεφτέδες, κρεατοκεφτέδες, θρεψίνι, Αμπελοφυλλοσαρμάδες, ρεβιθάδα, πατάτες, και μια τσιπούρα για μια που έκανε νιστία......».
Κοντά σε αυτές τις γυναίκες όμως έμαθαν και οι εκπαιδευτικοί, καθώς, όπως σημειώνει η κυρία Τρέσσου στο «Εθνος», «οι εκπαιδευτικοί πίστεψαν και εφάρμοσαν τη θεωρία μέχρι του σημείου που πια η θεωρία δεν χρειαζόταν».
Απόστολος Λυκεσάς