Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν λόγο και ρόλο στην ανασύνταξη – αναμόρφωση των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών

 

12 Ιανουαρίου 2021

Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν λόγο και ρόλο στην ανασύνταξη – αναμόρφωση των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών

                                 Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας έχει εξαγγείλει την πρόθεση της να προχωρήσει στην αναμόρφωση των Προγραμμάτων Σπουδών. Για άλλη μια φορά βέβαια λειτουργεί πρόχειρα καθώς μέχρι σήμερα δεν υπάρχει  εξαγγελία για τον τύπο του σχολείου που θα υπηρετούν, δηλαδή σε ποιο διδακτικό ωράριο λειτουργίας των σχολείων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση θα  αντιστοιχούν. Το γεγονός αυτό αποκαλύπτει την αποσπασματικότητα και την έλλειψη ουσιαστικού σχεδιασμού, γιατί ως γνωστό τα  Ωρολόγια και τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών είναι αλληλένδετα.

Στην ιστορία του εκπαιδευτικού μας συστήματος έγιναν πολλές προσπάθειες για μεταρρύθμιση, με κάθε νέα προσπάθεια να αποτελεί αντιμεταρρύθμιση της προηγούμενης. Η ασυνέχεια των εκπαιδευτικών πολιτικών δημιουργεί ολιγωρίες, παλινδρομήσεις, υποβάθμιση της ποιότητας και αναποτελεσματικότητα.

Το βασικότερο στοιχείο μιας εσωτερικής μεταρρύθμισης ωστόσο αποτελεί ο σχεδιασμός και η αναμόρφωση των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών (ΑΠΣ), διότι αποτελούν την κοινή βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η εκπαίδευση όλων των μαθητών σε όλες τις βαθμίδες, σε όλη τη χώρα. Στο πεδίο των  ΑΠΣ συναντάται η θεωρία με την πράξη, οι επιστήμες της εκπαίδευσης, οι διδακτικές θεωρίες, η ψυχολογία και τα διάφορα γνωστικά αντικείμενα. Οι σκοποί και οι στόχοι της εκπαίδευσης εξυπηρετούνται από το ΑΠΣ και ουσιαστικά σκιαγραφούν τον τύπο ανθρώπου που θα αποφοιτήσει από το σχολείο.

Ταυτόχρονα τα ΑΠΣ αποτελούν  κείμενα-πλαίσια  που διαπνέονται από ιδεολογικές, πολιτικές, κοινωνιολογικές και παιδαγωγικές θεωρίες, όπου ουσιαστικά αντανακλούν τις αξίες και τις πεποιθήσεις των αρμόδιων φορέων που είναι επιφορτισμένοι με τον σχεδιασμό τους, ενώ είναι προφανές ότι πίσω από τις αποφάσεις που παίρνονται για τα ΑΠΣ κρύβονται ενδιαφέροντα και συμφέροντα ατόμων και ομάδων επιρροής, τα οποία είναι ανταγωνιστικά πολλές φορές μεταξύ τους. Για το σχεδιασμό των ΑΠΣ πρέπει να ληφθούν υπόψη οι επιστημονικές εξελίξεις, το περιβάλλον της σύγχρονης εποχής, οι εμπειρίες που βιώνουν τα σημερινά παιδιά, οι ανάγκες τους και ταυτόχρονα να προβλεφθεί ο κόσμος που θα ζήσουν ως ενήλικες.

Τα προϋπάρχοντα ωρολόγια και  αναλυτικά προγράμματα, όπως το  ΑΠΣ και ΔΕΠΠΣ, χαρακτηρίσθηκαν ως προγράμματα στόχων, αλλά υπονομεύθηκαν στην πράξη από τις πολιτικές των ηγεσιών του Υπουργείου Παιδείας. Τα νέα  ΑΠΣ θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις σύγχρονες προσεγγίσεις, να  οικοδομούν τις γνώσεις, να  αναπτύσσουν τις δεξιότητες, να διαμορφώνουν θετικές αξίες και στάσεις στους μαθητές. Δηλαδή να έχουν το χαρακτήρα προγραμμάτων με ανθρωπιστικό-κριτικό προσανατολισμό, τα οποία να εστιάζουν αφενός στο άτομο, αφετέρου στα προβλήματα του κόσμου, στοχεύοντας στην προσωπική ανάπτυξη αλλά και στην ανάπτυξη μιας παγκόσμιας συνείδησης, ώστε ο σύγχρονος άνθρωπος να γίνει ένας κριτικά σκεπτόμενος ενεργός πολίτης. Άλλωστε σύμφωνα με την Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση στον 21^ο αιώνα, τα στοιχεία τα οποία θα πρέπει να χαρακτηρίζουν την εκπαίδευση στο μέλλον είναι: να μάθουμε πώς να συμβιώνουμε με τους άλλους, να μάθουμε πώς να μαθαίνουμε, να μάθουμε να ενεργούμε, να μάθουμε να υπάρχουμε.

Σε μια  πολυδύναμη, πολυσύνθετη και πολυπολιτισμική κοινωνία, όπου υπάρχουν   διαφορετικά σχολεία και τάξεις μικτής ικανότητας δεν μπορεί να εφαρμόζεται ένα αδιαφοροποίητο ΑΠΣ. Αυτές οι ανάγκες εξυπηρετούνται από ανοιχτού τύπου ΑΠΣ, αρθρωτά και ευέλικτα.

Όσον αφορά το δημοτικό σχολείο, απαιτείται να είναι αρθρωτά, δηλαδή ένα μέρος τους να είναι ενιαίο και να αφορά την απόκτηση ενός πυρήνα βασικών γνώσεων και να ισχύει για όλη την επικράτεια και ένα άλλο να είναι  ευέλικτο και να αποφασίζεται από το κάθε σχολείο και τάξη, το οποίο θα αναπτύσσεται με βάση τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες του μαθητικού πληθυσμού. Ευέλικτα ως προς το περιεχόμενο, τις διδακτικές μεθοδολογίες, το χρόνο και τις επιλογές των εκπαιδευτικών. Τα αρθρωτά και διαθεματικά ΑΠΣ μπορούν να υλοποιηθούν μέσω της μεθόδου project, των ομίλων και της Ευέλικτης Ζώνης.

Σε σχέση με το νηπιαγωγείο, το ισχύον ΑΠΣ-ΔΕΠΠΣ και το πιλοτικό του 2014, αποτελούν σύγχρονα ΑΠΣ που διέπονται από τη φιλοσοφία της διαθεματικής προσέγγισης και της βιωματικής μάθησης. Η διαθεματικότητα αντιμετωπίζει τη γνώση ενοποιημένη και αποτελεί απάντηση στο φαινόμενο της αποσπασματικής σχολικής γνώσης με τα διακριτά γνωστικά αντικείμενα. Δηλαδή το ΑΠΣ του νηπιαγωγείου έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που επιτάσσουν τα νέα επιστημονικά δεδομένα για την εκπαίδευση των παιδιών αυτής της ηλικίας.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, ικανοποιείται η προσαρμογή που οφείλει να κάνει το ΑΠΣ σχετικά με την αξιοποίηση στη μαθησιακή διαδικασία  των  κοινωνικών και πολιτισμικών φαινομένων και  διαφορετικοτήτων. Επιπλέον με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται και η παιδαγωγική διάσταση της αυτονομίας του σχολείου, αλλά και του εκπαιδευτικού.

Η εισαγωγή στο νηπιαγωγείο της Φυσικής Αγωγής, της Πληροφορικής και της Αγγλικής Γλώσσας ως ξεχωριστά  αντικείμενα – μαθήματα, εκτός του ότι ακυρώνει τη διαθεματικότητα ως φιλοσοφία των σύγχρονων προγραμμάτων, δηλαδή ουσιαστικά κατακερματίζει τη γνώση, δεν συνάδει με τις αναπτυξιακές ανάγκες των παιδιών της ηλικιακής αυτής ομάδας.

Όσον αφορά την διδακτική μεθοδολογία -διαδικασίες μάθησης και διδασκαλίας- το ΑΠΣ θα πρέπει να περιλαμβάνει και να ενισχύει τις  στρατηγικές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, της  βιωματικής και ανακαλυπτικής μάθησης, της οικοδόμησης της γνώσης και της ενεργούς συμμετοχής των παιδιών σε ατομικές και ομαδικές δραστηριότητες. Επιπλέον όσον αφορά την αξιολόγηση των στόχων, εκτός από την αρχική, που αφορά την ανίχνευση των αναγκών και που είναι απαραίτητη, καλό θα ήταν αυτή να έχει τον χαρακτήρα κυρίως της διαμορφωτικής αξιολόγησης και του επανακαθορισμού στόχων για την εκ νέου οργάνωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.  Σαφώς και η αξιολόγηση δεν θα πρέπει να είναι μονοδιάστατη και να αφορά μόνο την ακαδημαϊκή επίδοση, αλλά εξίσου θα πρέπει να αποτιμώνται και η κοινωνική, συναισθηματική και σωματική κατάσταση του παιδιού, καθώς και το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται.

Εξίσου καθοριστικής σημασίας, για οτιδήποτε νέο και καινοτόμο εισάγεται στα ΑΠΣ, είναι και η διαρκής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ο ρόλος των οποίων είναι κομβικός διότι η εκπαιδευτική διαδικασία  είναι άρρηκτα συνδεμένη μαζί τους, μιας και  είναι υπεύθυνοι  διαμεσολαβητές για την υλοποίηση της. Ο εκπαιδευτικός δεν είναι πλέον εκτελεστής προγραμμάτων, ούτε μεταφέρει την ύλη, παρά είναι κριτικά σκεπτόμενος, αναστοχαζόμενος  επαγγελματίας και επομένως απαιτείται να έχει παιδαγωγική αυτονομία. Ο ρόλος αυτός δικαιωματικά τον εντάσσει ως ισότιμο μέλος στις διαδικασίες σχεδιασμού των εκπαιδευτικών αλλαγών. Έτσι μαζί με τους υπεύθυνους σύνταξης των ΑΠΣ, τους επιστήμονες, αλλά και τους άλλους εμπλεκόμενους σαφώς και έχει λόγο με τη συμμετοχή του στην λήψη αποφάσεων και μεταξύ αυτών και στις διαδικασίες αναμόρφωσης και σύνταξης των  νέων ΑΠΣ.

Το έργο της εκπόνησης ΑΠΣ είναι τεράστιο, δύσκολο, υπεύθυνο και πολύ σημαντικό, γι’ αυτό ως μόνη συνετή επιλογή φαντάζει η συνεργασία και ο διάλογος όλων των εμπλεκομένων συντελεστών της εκπαίδευσης.

Δυστυχώς η σημερινή πολιτική της ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας, συνεχίζει την πολιτική της προηγούμενης, αρνούμενη τον ουσιαστικό διάλογο και την επανίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας, ώστε να υπάρξει μια  συμφωνημένη και μακροχρόνια επιστημονικά τεκμηριωμένη εκπαιδευτική στρατηγική, προς όφελος των μαθητών και της ελληνικής κοινωνίας.

Η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας, θα πρέπει να απαιτήσει συμμετοχή των εκπαιδευτικών της πράξης στη διαμόρφωση των νέων ΑΠΣ. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, θα πρέπει να αφήσει τα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα και να αντιληφθεί πως δεν μπορεί χωρίς διάλογο με τα παιδαγωγικά Τμήματα και τον κόσμο της εκπαίδευσης, να προχωρά τόσο σημαντικά ζητήματα. Η καλύτερη εκπαίδευση για όλα τα παιδιά θα επιτευχθεί με τη βοήθεια και τη συστράτευση όλων.

 

Δημοκρατική Συνεργασία

Εκπαιδευτικών Π.Ε.