“Κύκλοι περί ανέμων και υδάτων” !

ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ*

 Ατελείωτη ακόμη η τραγωδία. Από τους πολλούς που μιλούν και συμμετέχουν σε τηλεοπτικούς διαλόγους χωρίς ή με μερική πληροφόρηση ή με σκοπιμότητα, με δυσκολία μπορείς να διακρίνεις την αλήθεια στα αποκαΐδια.
Το σύγγραμμα του Ιπποκράτη “περί ανέμων και υδάτων”:

“Αν μια πόλη είναι εκτεθειμένη στους θερμούς ανέμους...”. Εδώ ας μου επιτραπεί η ασέβεια της παράφρασης για τα “κεφάλια αρκετών -υπεύθυνο-ειδικών και μη δημοσιολογούντων και συντακτών δελτίων,- αλλά όχι των κατοίκων (όπως αναφέρει το αρχαίο κείμενο) “είναι υγρά και γεμάτα φλέγμα”.
Από την αρχαιότητα στην σύγχρονη νοηματοδότηση- “παρακάμπτοντας” την κυβερνητική περιδίνηση ή το κομματικό γαιτανάκι της “στάχτης”-
συναντάς παρελθόν αρετών που συμβάλλουν στην άμβλυνση των επιπτώσεων και στην προστασία από επικίνδυνα φαινόμενα.
Στην εποχή μας η υψηλή τεχνολογία αναπτύσσεται για να αποκαλύψει και να αντιμετωπίσει άρρωστα συστήματα. Ωστόσο έχουμε “ξεχάσει” ή “αγνοούμε” τα χαρακτηριστικά τόπων, όπου σαναπτύχθηκαν οι ανθρώπινες δραστηριότητες πριν από εκατοντάδες χρόνια, και την εξέλιξη στις χρήσεις γης. Το Μάτι είναι ένας παραθεριστικός οικισμός που δημιουργήθηκε την δεκαετία του ´60 και άρχισε η ένταξη του στο σχέδιο πόλης μόλις το 2006. Ανάμεσα στην Ραφήνα, όπου οικοδομήθηκε το 3200 π.χ. ο προϊστορικός οικισμός του Ασκηταριού, και την Νέα Μάκρη, που δημιουργήθηκε το 1920, όπου κατέφυγαν πρόσφυγες από την Μικρά Ασία και αντιμετώπισαν αντιξοότητες στους βάλτους μιας αγροτικής περιοχής, μέχρι η εκβιομηχάνιση και η αστικοποίηση δώσουν την σημερινή μορφή. Τους καλοκαιρινούς μήνες 5πλασιάζεται ο πληθυσμός. Το ιστορικό καταδεικνύει ότι το πρόβλημα δεν προήλθε, πρωτίστως, από αυθαίρετα αλλά από την μη ανάλογη διασφάλιση οργάνωσης (με κατεδάφιση αυθαιρέτων ή “νομιμων” που έκλεισαν διοδους) και διαχείρισης από τέτοιες απειλές που γυροφέρναν τα τελευταία χρόνια. Προφανώς και οι κάτοικοι ή οι επισκέπτες δεν έχουν αλλάξει την σχέση τους με το περιβάλλον. Η κλιματική αλλαγή ή η αστικοποίηση ή το μικροκλίμα, δεν έχουν ευθύνη για την αδυναμία ασφαλούς δικτύου για τους πολίτες και διάσωσης του τοπίου.
Η “ταύτιση” της πολιτικής προστασίας με την πυρόσβεση, της πρόληψης με την καταστολή, έχει οδηγήσει σε σύγχυση ορισμένους κρίσιμους παράγοντες σε ρόλους κλειδιά και σε αδράνεια αφού έως χθες “αρκούνταν στην άποψη” ότι οι φωτιές σταματούν όταν το πολύ πολύ καεί το δάσος. Από την νιρβάνα αυτή δεν ξύπνησαν με την αντίστοιχη εμπειρία της Ηλείας. Αν εδώ προστεθεί ο χαμηλός συντονισμός, η επιχειρησιακή ανικανότητα της φυσικής ηγεσίας ειδικών σωμάτων (άλλο οι επιτελείς πχ της πυροσβεστικής και μάλιστα από τα γραφεία και άλλο ο Πυροσβέστης πρώτης γραμμής που όλοι και όλες σεβόμαστε) γίνεται φανερό το μέγεθος της ευθύνης της φυσικής ηγεσίας -αλλά και της πολιτικής- για αναξιοκρατικές επιλογές, ανεπάρκεια εποπτείας και ελέγχου. Μόνο και μόνο οι δημόσιες δηλώσεις αρμοδίων είναι αποκαλυπτικές για την έλλειψη αντίληψης, πληροφόρησης ή χειρότερα για την συγκάλυψη ευθυνών σχετικά με σημαντικές πτυχές: τόσο για “τα πρίν” δηλαδή την γνώση, πρόληψη, προετοιμασία περιοχών υψηλού κινδύνου όσο και για “τα κατά” την εξέλιξη των δραματικών γεγονότων.
Και επειδή έχουν σημασία οι οικισμοί, κάθε τόπος ή τοπίο που φιλοξενεί ανθρώπινες, κοινωνικές ή περιβαλλοντικές αξίες σε ευρύ σύνολο είναι χρήσιμη η εργαλειοθήκη που μας κληρονόμησαν οι προγονοί μας. Και είναι απτή σε αρχές και μεθόδους, τεχνικές του
“δήμου” : συνδυασμός προσεγγίσεων, ανθρώπινες και λειτουργικές διαδικασίες, συν-παραγωγή ενεργειών και δράσεων., εκπαίδευση από το σχολείο, κοινωνική εργασία κά.  Αντίθετα με εξουσιαστική υπεροψία, εντολές, εγκυκλίους, γραφειοκρατική νοοτροπία δεν αλλάζει τίποτε, δεν δημιουργείται η κρίσιμη μάζα που κινητοποιεί την κοινωνία για να ενεργοποιεί γρήγορα τα “αντανακλαστικά” συστημάτων ή μηχανισμών. Πρόκειται δηλαδή για διαφορετική πολιτική κουλτούρα, για “αφίππευση” πολιτικών και αυτοδιοικητικών από καρέκλες και βηματισμό μαζί με τους πολίτες. Όλα τα άλλα είναι σενάρια επί χάρτου, κύκλοι περί ανέμων και υδάτων!

*Ο Σπύρος Παπασπύρος είναι πρώην πρόεδρος της ΑΔΕΔΥ