Lighthouse, Ferdynand Ruszczyc, 1903
Του Νίκου Τσούλια
Ο προσδιορισμός των αναγκών στα διάφορα στάδια
της ζωής μας είναι συστατικό στοιχείο της ίδιας της ποιότητάς της αλλά
και μέρος του σχεδιασμού του μέλλοντός μας. Ο εν λόγω προσδιορισμός δεν
είναι εύκολη υπόθεση και συνδέεται με τη γενικότερη κουλτούρα του
ανθρώπου και με τις ουσιαστικές αναζητήσεις του.
Προφανώς οι ανάγκες μας είναι εν πολλοίς
ετεροπροσδιορισμένες από το κοινωνικό και το ιστορικό μας περιβάλλον και
ένα μέρος τους εκφράζουν το δικό μας μικρόκοσμο. Σε λίγες περιπτώσεις –
σε περιπτώσεις πολιτών που έχουν έναν «ιδιόρρυθμο» τρόπο ζωής – η
προσωπική όψη των αναγκών επικαλύπτει την αντίστοιχη κοινωνική όψη τους.
Μπορούμε να
ισχυριστούμε βάσιμα ότι σε μεγάλο
βαθμό οι ανάγκες προηγούνται του όποιου σχεδιασμού κάνει ο άνθρωπος στη
ζωή του και είναι αυτές που υπεισέρχονται ακόμα και στην όποια προβολή
του μέλλοντός του κάνουμε σε κάθε φάση της ηλικίας του. Τα παιδιά και οι
έφηβοι, για παράδειγμα, αλλά και οι γονείς τους παράλληλα λειτουργούν
κυρίως με βάση τις ανάγκες του μέλλοντος παρά με τις ανάγκες του
παρόντος και είναι ανάγκες κοινωνικά καθορισμένες. Γιατί ποιος θα
μπορούσε να αντέξει μια στάση ζωής που δεν θα καλλιεργούσε τη «μορφωτική
αποσκευή» σε μεγάλο μέρος της παιδικής και της νεανικής ηλικίας;
Ωστόσο, αν η προβολή του μέλλοντός μας είναι
απολύτως ορθολογική στην ανίχνευση των αναγκών δεν είναι και απολύτως
ορθολογική στο περιεχόμενο των αναγκών, αφού αυτό επικυριαρχείται από
την έωλη δυναμική των υλικών αναγκών. Εννοώ ότι και οι πνευματικές
ανάγκες μας – που θεμελιώνονται στο μακρύ ταξίδι της θεσμικής μας
εκπαίδευσης – δεν έχουν αυταξία και δεν αποσκοπούν στην καλλιέργεια της
προσωπικότητάς μας αλλά είναι ενταγμένες και μάλλον υποταγμένες στις
υλικές ανάγκες μας και μάλιστα όχι και τόσο πολύ στις πραγματικές υλικές
ανάγκες μας αλλά στις αντίστοιχες πλασματικές. Προκύπτει λοιπόν η έστω
σε γενικές γραμμές αποσαφήνιση των πραγματικών αναγκών μας. Το όλο τοπίο
τους είναι ρευστό στην εξέλιξη του χρόνου, αλλά σε κάθε περίπτωση
αντανακλούν την άποψη που έχουμε για τη ζωή μας.
Θεωρώ ότι στη σημερινή εποχή έχουμε δύο
εκκρεμότητες όσον αφορά το ζήτημά μας, α) την παντελή αδυναμία αλλά και
την απροθυμία για τον προσδιορισμό των πραγματικών αναγκών και β) την
υπερτροφική ανάπτυξη των υλικών αναγκών. Η συσσώρευση υλικών αγαθών και ο
με κάθε τρόπο πλουτισμός είναι το όνειρο της ζωής μας, η μοναδική μας
έγνοια, με αυτή κοιμόμαστε και με αυτή ξυπνάμε. Το διαρκές κυνηγητό για
συσσώρευση υλικών αγαθών μάς υποδουλώνει τη ζωή και μάς χειραγωγεί χωρίς
να το καταλαβαίνουμε. Ζούμε για να συσσωρεύουμε, ζούμε για να
καταναλώνουμε και όταν έχουμε καταναλώσει τη ζωή μας σ’ αυτό το
παιχνίδι, μπορεί να τεθούν και τα ερωτήματα που είναι ερωτήματα στο
λυκαυγές και όχι στο λυκόφως της ζωής μας: ποιος είναι ο σκοπός της ζωής
και ποιο το περιεχόμενό της, κατά πόσο η ζωή μου είναι δικό μου
δημιούργημα;
Είναι φυσικό οι γονείς να μετασχηματίζουν τις
μελλοντικές ανάγκες των παιδιών τους σε δικές τους σημερινές ανάγκες,
γιατί είναι απόρροια της αγάπης τους και της φροντίδας τους προς αυτά,
γιατί με αυτό τον τρόπο γεμίζουν και την ίδια τη ζωή τους και
αισθάνονται ευτυχισμένοι. Ωστόσο, ενώ πιστεύουν και ιεραρχούν τα
πνευματικά προσόντα στα παιδιά τους ως πρώτιστη προτεραιότητα, τα
εντάσσουν στην πρόσκτηση υλικών αγαθών και όχι στην πραγματική μόρφωσή
τους και στην προαγωγή μιας άρτιας προσωπικότητας, που είναι και τα πιο
σημαντικά στοιχεία για τη ζωή.
Μπορεί να είναι δύσκολος ο προσδιορισμός των
πραγματικών αναγκών, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και αδύνατος, δεν
σημαίνει πολύ περισσότερο ότι δεν είναι και αναγκαίος και πολύ
σημαντικός για την ίδια τη ζωή μας και την ουσιαστική θεμελίωση και
προαγωγή της. Πρόκειται για ουσιώδες τμήμα της αυτογνωσίας μας αλλά και
της θεώρησης που έχουμε για την ίδια τη ζωή. Θεωρώ ότι όλοι μπορούμε να
αντιληφθούμε το περιττό και το επίπλαστο, όλοι ξέρουμε πότε υπηρετούμε
τον καταναλωτική φρενίτιδα.
Οφείλουμε να κατακτήσουμε τις αξίες της ολιγάρκειας και της εγκράτειας,
γιατί μόνο έτσι θα απαλλαγούμε χωρίς «άγχος» και αδημονίες από τις
κίβδηλες προτεραιότητες που μας έχουν επιβληθεί από ένα παρακμιακό
πολιτισμικό περιβάλλον. Οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι ακόμα και η υγεία
μας και η βιολογικότητά μας πλήττονται από τον καταναλωτικό παροξυσμό
της διατροφής μας, ότι η ευτυχία μας δεν κρύβεται στην υλική ευημερία
και ότι ο περιορισμός των πλασματικών αναγκών μας μπορεί να είναι απλά
και μόνο απόρροια μιας βαθιά πνευματικής κοσμοθεώρησης . Είναι
προτιμότερο να γειτονεύουμε με έναν ασκητικό τρόπο ζωής παρά να
προσχωρούμε στις επιταγές της ακόρεστης βουλιμίας και στη νόσο των
άπειρων προσδοκιών της απόκτησης όλο και πιο περισσότερων υλικών αγαθών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου