Η αξιολόγηση και ο συγκεντρωτισμός

Εδώ και πολύ καιρό, επικρατεί πανικός στους καθηγητές του δημοσίου. Τρέχουν σαν τρελοί να μαζέψουν χαρτούρα από βεβαιώσεις, πιστοποιήσεις από σεμινάρια, μεταπτυχιακά και πτυχία υπολογιστών. Ταυτόχρονα, τρέμουν τις πρώτες απολύσεις και την κινητικότητα, που ξεκινά το Σεπτέμβριο. Για κάποιον που δεν γνωρίζει τα πράγματα από μέσα, όλη αυτή η διαδικασία μοιάζει να αποτελεί την αρχή ενός νοικοκυρέματος, έστω και με τον εξαναγκασμό της Τρόικας. Δεν είναι όμως έτσι ή τουλάχιστον, όλη αυτή η «εκρηκτική» διαδικασία δεν είναι τόσο αξιολόγηση αλλά περισσότερο «ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Είναι γνωστές οι τρελές αναλογίες μεταξύ δασκάλων και μαθητών, χωρίς να βελτιώνεται, ούτε στο ελάχιστο, το επίπεδο της εκπαίδευσης. Όλα αυτά τα γνώριζε το Υπουργείο γιατί απλούστατα, ήταν ο επίσημος φορέας που συντηρούσε τον παραλογισμό. Τώρα που κάποιος αποκάλυψε το «κόλπο», όπως συμβαίνει συνήθως, ο «πάτρωνας» «κάρφωσε» τους «συντρόφους» του για να το παίξει άμεμπτος και ηθικός, στους τροϊκανούς τιμητές.

Σε κάθε περίπτωση, η αξιολόγηση είναι πλέον επιβεβλημένη και θα πάρει το δρόμο της. Το μεγάλο ερώτημα, όμως, είναι πώς μπορεί ένα παθογόνο και ανάξιο συγκεντρωτικό σύστημα να αξιολογήσει τους δασκάλους. Με ποιες δυνατότητες απόδοσης δικαιοσύνης ο Αρβανιτόπουλος από το Μαρούσι θα βρει ποιος πρέπει τώρα να μετακινηθεί και αύριο να απολυθεί; Στη θέση του Υπουργού, δεν θα μπορούσα να εμπιστευθώ έναν απρόσωπο μηχανισμό που δεν ψάχνει τους άριστους, στην τάξη, αλλά ιεραρχεί πρόσωπα με αυθαίρετες και ξεπερασμένες μεθόδους, όπως ημερομηνία πρόσληψης, αρχαιότητα και τίτλους εξωσχολικής επιστημονικής δραστηριότητας (μεταπτυχιακά, διδακτορικά). Μεταξύ μας, ποτέ δεν κατάλαβα γιατί κάποιος είναι καλός δάσκαλος όταν έχει μεταπτυχιακό.

Ξέρω περίπτωση εκπαιδευτικού που ολόκληρη η σχολική κοινότητα, από τη διεύθυνση, μέχρι το σχολικό σύμβουλο, πίνει νερό στο όνομά της και τη θεωρεί απολύτως απαραίτητη. Κινδυνεύει όμως να μετακινηθεί σε άλλο σχολείο γιατί είναι τελευταία στη λίστα και μπορεί το Υπουργείο να καταργήσει την οργανική της. Σε ποιον θα πρέπει να απευθυνθούν οι μαθητές της, οι γονείς και οι συνάδελφοί της για να μη μετακινηθεί; Το συγκεντρωτικό και απρόσωπο εκπαιδευτικό σύστημα δεν πρόκειται να κατανοήσει παρά μόνο αριθμούς και λίστες.

Για να σταματήσει η κοροϊδία και ο εμπαιγμός χρειάζεται αποκέντρωση. Οι τοπικές κοινωνίες έχουν ανάγκη από αυτοδιαχείριση και αξιολόγηση των λειτουργικών τους θεσμών, από τους ίδιους τους πολίτες τους. Προσοχή, δε μιλάω για τους σημερινούς δήμους και την αυθαιρεσία των «κατσαπλιάδων» δημάρχων. Με ξένο χρήμα δεν υπάρχει κοινότητα. Υπάρχουν μόνο συμμορίες που λυμαίνονται τον κρατικό πλούτο με ομήρους τους δημότες, μεταξύ των οποίων είναι γονείς και μαθητές.

Αναφέρομαι σε σχολικές μονάδες, αυτόνομες, χωρίς μονιμότητα των δασκάλων και αυτοχρηματοδοτούμενες από τις φορολογικές εισφορές των δημοτών με τη μέθοδο της ανταποδοτικότητας. Τι δουλειά έχει το Υπουργείο να στέλνει καθηγητές που επιλέγει με αμφισβητούμενες διαδικασίες; Γιατί δεν μπορεί ο διευθυντής του σχολείου να προσλάβει, με συμβάσεις, αυτούς που θεωρεί τους καλύτερους; Γιατί δεν μπορούν οι γονείς να συμμετέχουν σε συμβούλια κα επιτροπές λειτουργίας του σχολείου; H πολιτεία θα αξιολογεί σχολικές μονάδες, με μοριοδότηση και δε θα ασχολείται με το προσωπικό. Μόνο από τον διευθυντή θα ζητάει ευθύνες που θα προκύπτουν από την αξιολόγηση του σχολείου του. Και για όποιον βιάζεται να επισημάνει την ανευθυνότητα των τοπικών παραγόντων (δήμαρχοι, διευθυντές που θα προσλαμβάνουν τις ανιψιές τους, γονείς κομπλεξικούς που θα εμπλέκονται στο έργο των δασκάλων κτλ) έχω να του πω ότι αυτό θα συνέβαινε, αν το κράτος δεν ανέθετε ρόλους, όπως και σήμερα. Απλά τους ξεγελάει με θέσεις χωρίς αρμοδιότητα, μόνο και μόνο για να κοροϊδεύει ο ένας τον άλλον και να τσακώνονται μεταξύ τους.

Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται κάπως ανέφικτα, στη «σοβιετική» μας κοινωνία αλλά ας επιτραπεί σε κάποιους από μας να τα συντηρούμε στη σκέψη μας. Η ενίσχυση των κοινοτήτων θα αποδεσμεύσει δημιουργικές δυνάμεις στο χώρο της παιδείας και θα καταξιώσει τους καλύτερους. Οι ίδιοι οι πολίτες θα το απαιτούν, μέσα από την άμεση και συμμετοχική τους επαφή με τα σχολεία και τους δασκάλους των παιδιών τους. Μόνο έτσι θα προκύψουν ανταγωνιστικές μονάδες που θα αξιολογούν στην πράξη, τους καθηγητές και όχι από τη χαρτούρα, τους «τίτλους» και τις συγκεντρωτικές αξιολογήσεις που οδηγούν στην αυθαιρεσία και στον εξευτελισμό του θεσμού.

Ο Ανδρέας Ζαμπούκας είναι καθηγητής κλασικής φιλολογίας
 http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.paideia&id=26176