Χριστός του Ελύτη και όχι του Άνθιμου

Ανδρέας Ζαμπούκας
Σύμφωνα με έρευνα της Κάπα Research για το Βήμα, το 74,2% των Ελλήνων πιστεύουν στον Θεό, το 62,5% στο μάτι, το 41,4% στα θαύματα, το 43,8% στον Σατανά, το 37,8% στην ύπαρξη εξωγήινων και το 31,8% στη Δευτέρα Παρουσία.
Μια τέτοια πνευματική κατάσταση της κοινωνίας δεν μου αρέσει. Ποτέ δεν μου άρεσε. Είχα πάντα στον νου μου τον Έλληνα του Σωκράτη και των Σοφιστών. Της περιόδου της αμφισβήτησης του παλιού κόσμου. Του ανθρώπου που στέκεται ελεύθερος μπροστά στην τραγικότητα της φύσης του χωρίς αφέντες και μεσσίες στη σκέψη του.
Ουτοπική εικόνα. Γιατί ούτε ο Νίτσε, ούτε ο Καζαντζάκης μπόρεσαν να αποδεσμεύσουν αυτή τη μορφή από τους κύκλους της παράδοσης. Χρειαζόταν μάλλον κάτι πιο απλό, πιο ανθρώπινο, πιο λαϊκό για τις πλατιές μάζες του πλήθους.
Κι αυτό τον Έλληνα θεάνθρωπο, μόνο ο Ελύτης τον είδε στην τέχνη του. Η ποίηση του είναι αυτή που ξεκάθαρα δίνεται μέσα από το μίγμα της ελληνικής παράδοσης. Με λευκό μάρμαρο, πέτρα, Αιγαίο, μπλε, φως και  ευλάβεια. «Από τον Ηράκλειτο έως τον Πλάτωνα και από τον Πλάτωνα έως τον Ιησού διακρίνουμε αυτό το «δέσιμο» που φτάνει κάτω από διάφορες μορφές ως τις ημέρες μας…», λέει στην ομιλία του, όταν πήρε το Νόμπελ. Γιατί θεωρεί το λαϊκό ένστικτο της πίστης μέρος συνέχειας των αξιών αυτού του λαού. Και σαν «γενναίος» ποιητής που είναι, δεν αρνείται το βάθος του, παίρνοντας, επιλεκτικά, κομμάτια του παρελθόντος. Ούτε και ο Σικελιανός παραδόθηκε ποτέ στον «παγανισμό» του. Τον έδεσε με όποιες αξίες βρήκε στη λαϊκή ευλάβεια («Στ' Όσιου Λουκά το μοναστήρι»).
Άρα, λοιπόν, εδώ δεν έχει νόημα να αρνηθούμε την παράδοση. Δεν είμαστε μόνοι μας. Υπάρχουν και τα δείγματα της Κάπα Research. Ζουν μαζί μας κι απ' ό,τι φαίνεται, έχουν ένστικτα, ανάγκες και πάθη. Ακολουθούν τη συνέχεια, αυτόν τον αναπόδραστο κύκλο που πλάθει θεούς, θρύλους και ελπίδες. Συντάσσονται με την ψευδαίσθηση της ομάδας, φτιάχνοντας την πολιτιστική ταυτότητα της κάθε εποχής. Αδύνατον να ελευθερωθούν ποτέ από την παράδοση.
Το μεγάλο κρίμα για την ελληνική εποχή μας, δεν είναι μόνο η απαξίωση του ορθολογισμού και η άρνηση της αλήθειας. Είναι η δεσποτική έκφραση του θεού και η παραλλαγμένη εικόνα του. Είναι οι φυλακές που του έστησαν οι «εκβιαστές» των ψυχών και αλλοίωσαν τον συμβολισμό του. Γιατί κάθε θεός πλάθεται. Δεν μένει ακίνητος σε μια αέναη πραγματικότητα που αλλάζει.
Αυτός ο λαός, που σήμερα άγεται σε παράξενα μονοπάτια, θα ήταν καλύτερος με έναν Χριστό του Ελύτη. Με έναν Διόνυσο, έναν Προμηθέα, έναν Οιδίποδα Χριστό που θα έφτανε κάθε Πάσχα, με ευγένεια, τραγικότητα και θυσία μέσα στα γαλανόλευκα, τα πέτρινα εκκλησάκια. Θα τον προτιμούσαμε ένα τέτοιο θεό που δεν θα τον περιέφεραν σε κλουβιά τσίρκου, ο Άνθιμος και κάθε κιτσάτη αντιπνευματική «βυζαντινή» καρικατούρα.
Δεν κοιτάω τι θα κάναμε κάποιοι από 'μας. Έτσι κι αλλιώς, με όποιον θεό και να μας έβαζες, πάντα «αφηγητές» θα ήμασταν... Σκέφτομαι πάντα τα δείγματα των δημοσκοπήσεων. Διώχνω από μέσα μου την έπαρση να οικτίρω την προσποίηση και την υποκρισία. Δεν ζούμε μόνοι μας.Οι εκκλησίες, αυτό το Πάσχα, είναι περισσότερο γεμάτες παρά ποτέ. Χρόνια είχα να δω τόση κοσμοπλημμύρα. Αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι, που σπεύδουν να συμμετέχουν στο «μεταφυσικό», είχαν ανάγκη από ορθολογισμό. Η απαξίωση, όμως, της λογικής τούς οδηγεί στον μηδενισμό και την παραίτηση. Και τότε, όλοι «εμπιστεύονται» τον θεό! Αν είναι όμορφος σαν του Ελύτη είναι μια γέφυρα ελπίδας. Αν όχι, τότε έρχονται δύσκολες μέρες...

ΠΗΓΗ: