"Διλλήματα πολιτισμού"

ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ*

Πρόσφατα γνώρισα μια αξιόλογη ομάδα καθηγητών των ΤΕΙ Θεσσαλίας και φοιτητών στην Καρδίτσα. Από τα αρωματικά, φαρμακευτικά είδη της πλούσιας βιοποικιλότητας της ελληνικής γής μέχρι την φέτα ή τα δρύινα βαρέλια, την επιχειρησιακή οργάνωση και επιστημονική υποστήριξη της αγροτικής παραγωγής κ.α. διακρίνει κανείς την φιλοδοξία επιστημόνων και παραγωγών να ανοίξουν τους σύγχρονους δρόμους με σύνθεση της παράδοσης, της γνώσης, της νεωτερικότητας παρά την απουσία εθνικής στρατηγικής και πολιτικής βούλησης. Τα πιστοποιημένα  προϊόντα με γνήσια την ελληνική αλυσίδα -χωρίς βαπτισμένο γάλα, ζώα ή καλό κρασί με ξένα είδη ποικιλιών- ως στόχο της προσπάθειας, με ιθαγένεια που δημιουργεί υπεραξία.

25η Μαρτίου: επαναστατικότητα ιδεών και  πράξεων, πρωτοπορία  Ρήγα -που ο διαφωτισμός ή η γαλλική επανάσταση γονιμοποιήθηκαν στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία- για άμεση δημοκρατία, συγκρότηση κράτους και συντάγματος. Όμως διερωτάται κανείς

τώρα που  βιώνουμε  έκπτωση αξιών και πολιτικών, τι πολιτισμό αναζητούμε (άν) προσδοκούμε και πως.

Ανάμεσα στην Δύση και την Ανατολή με την πρώτη να απομακρύνεται από την σύζευξη με την ελληνική φιλοσοφία που έδωσε κάλλος, ψυχή και πνεύμα, ελευθερίες και ύφανση κοινών πολιτισμικών παραδόσεων- σήμερα που ο αντι-ευρωπαισμός είναι στην γειτονιά μας με ταχύτητα μετατροπής της σε Μέση Ανατολή -εμείς, η Ευρώπη, η Δύση, ο κόσμος, τι ζητούμενο έχουμε; Χωρίς συλλογικούς δεσμούς, με αποξένωση, σύγχυση ή συνεχείς αποπροσανατολισμούς, με μνημειώδη αλλαγή νοημάτων στις έννοιες των λέξεων δηλ. με μνημονιακό ακρωτηριασμό της ίδιας της γλώσσας, τι φιλοδοξούμε;

Ο Αριστοτέλης έλεγε πως οι "Έλληνες είναι αθάνατοι" αφού "δεν περιορίζεται η φιλοδοξία τους μέχρι το δυνατό". Προφανές, αφού παρά τους χαλεπούς καιρούς υπάρχουν δυνάμεις που επιμένουν, παλεύουν στο δυνατό και καταφέρνουν να το καθιστούν εφικτό, να προχωράνε με εφευρετικότητα , όσο κι αν οι πολιτικές έχουν εκπέσει στην διαχείριση και την λογιστική. Από τον μύθο, την Οδύσσεια, τις τραγωδίες του Αισχύλου ή την ποίηση του Ησίοδου, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα μέχρι τον Καστοριάδη, τον Περικλή, τον Καποδίστρια, τον Χαρ. Τρικούπη, τον Ελ. Βενιζέλο ή τον Κ. Καραμανλή της μεταπολίτευσης και τον Ανδρέα Παπανδρέου η διαδρομή, οι διαφορές, η χρονική απόσταση δείχνει "μεγάλη" αλλά, υπάρχει "κοινός" παρανομαστής: η μάχη της ιθαγένειας στην σκέψη, την στάση, τις επιλογές σε κρίσιμες στιγμές.

Αυτό είναι  το μεγάλο ζητούμενο του πολιτισμού για επιβίωση και ζωή με αξιοπρέπεια, περηφάνια, νόημα και ποιότητα.

Μπορεί -όπως διδάσκει και αποδεικνύει η ιστορία- "ο πολιτισμός να είναι προϊόν συγκρούσεων, γεγονότων, εξελίξεων κάθε είδους" και σε μεγάλο βαθμό ή ολοσχερώς να ταυτίζονται τα συμβαίνοντα στην είσοδο του αιώνα με την ιστορική ερμηνεία. Την εποχή που δυτικές οντότητες επιστρέφουν σε εθνική εσωστρέφεια -και αυξάνεται η παρακμή με την λαϊκίστικη δεξιά και ακροδεξιά, ή την  αλχημιστική "αριστερά"- η πρόκληση αφύπνισης  του ανθρωποκεντρικού αρχαιοελληνικού πολιτισμού είναι παρούσα. Η σκέψη του Σωκράτη, η γνώση του Ηράκλειτου, η διασταύρωση του Ρήγα δηλ. της ελληνικής γής και πάλι σε ένα "κόσμο γεμάτο θαύματα" χωρίς φάρους πολιτισμού αφού" το πιο θαυμάσιο ο άνθρωπος",  όπως σημείωνε ο Σοφοκλής, φαίνεται εκτός επίκεντρου στους κυρίαρχους, ποικιλόμορφους, ανταγωνισμούς. 

Η Ευρώπη πρέπει να σεβαστεί στην πράξη τον πλουραλισμό και να βρεί βηματισμό σύγκλισης. Οι ΗΠΑ να αποδεχτούν την διαφορετικότητά της και η Ρωσία να απεμπλακεί  από αισθήματα "παρία" που την απομακρύνουν από συμμαχίες διαχρονικής αξίας και παράδοσης, γιατί -σε ένα τοπίο και θρησκευτικού φανατισμού- μπορεί να προσθέσει προβλήματα. Παράλληλα η Κίνα απαιτείται να είναι ενεργή στην επίλυση των οικουμενικών και όχι  να κινείται μόνο να "παίρνει"!  Επομένως άνευ αρχαιοελληνικού πνεύματος στο μεταίχμιο των "αδιεξόδων"  με ποιό Θουκυδίδη, και "ιθαγένεια" πολιτισμού πορευόμαστε;

*Ο Σπύρος Παπασπύρος είναι πρώην Πρόεδρος της Α.Δ.Ε.Δ.Υ.