Ο φόβος καθορίζει πολιτικές στάσεις, αλλάξει ισορροπίες!

ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ*

Σε έναν όλο και πιο διασυνδεόμενο κόσμο ο φόβος, σε σημαντικό μέρος των πολιτών και ειδικά των πιο φτωχών λαϊκών στρωμάτων, αναδιατάσσει ισορροπίες και "οδηγεί" τις εξελίξεις. Ήδη η Ευρώπη είναι διαιρεμένη με το 45% των λιγότερο μορφωμένων και ηλικιωμένων να θεωρεί απειλή την υφιστάμενη μορφή παγκοσμιοποίησης σύμφωνα με πρόσφατες -"eupinions", του Bertelsmann Stiftung- έρευνες.

Αυτό επηρεάζει και καθορίζει πολιτικές συμπεριφορές τόσο των πολιτών, που είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε μεταβολές, όσο και των κεντρο-ευρωπαϊκών ελίτ που κλείνονται ακόμη πιο πολύ -από το προσφυγικό έως την οικονομική πολιτική- όπου το δόγμα "λιτότητα και ανάπτυξη" είναι ακλόνητο.

Μπορεί ο φόβος να αξιοποιείται από λαϊκιστές ή ακροδεξιά μορφώματα και αρκετοί να βρίσκουν ομοιότητες με την περίοδο του μεσοπολέμου "παραβλέποντας" το τεχνολογικό περιβάλλον και την πρόοδο που έχουν οριστικά γκρεμίσει τα τείχη επικοινωνίας και των παραδοσιακών μορφών φύλαξης των κρατικών συνόρων. Η περιχαράκωση σε παλιές μεθοδολογίες (και αυτό ως φόβος χαρακτηρίζει και τους κυβερνώντες ή τα καθιερωμένα κόμματα αφού τον ενσωματώνουν) προσθέτει  προβλήματα και αυξάνει αδιέξοδα.

Το ζητούμενο είναι ανοιχτά, και όχι κλειστά, μυαλά να οδηγούν με πυξίδα αξίες και αρχές αντί το φόβο, με την γνώση και όχι την οργή τα πράγματα. Ακούγεται έντονα μετά και το δημοψήφισμα στην Ιταλία ότι "όποιος πάει στο λαό την πατάει" και έτσι αποκρύπτεται το πώς πάει και πότε πάει κανείς. Το κυριότερο όμως ότι ή διαφάνεια και η συμμετοχή των πολιτών στην λήψη των αποφάσεων δεν μπορεί να εξαντλείται με κάλπη - εκλογική ή δημοψηφισματική - αλλά είναι υπόθεση καθημερινή, δηλαδή διαρκούς, λειτουργίας των θεσμών και των σύγχρονων δημοκρατιών και κοινωνιών. Το έλλειμμα εμπιστοσύνης για ότι έρχεται από "πάνω" δεν καλύπτεται με κινήσεις πάλι από "πάνω" αν δεν υπάρχει έδαφος και παράλληλες διεργασίες από "κάτω".

Έτσι ακόμη και η τρίτη ελάφρυνση του χρέους από την αρχή των μνημονίων -για να έρθουμε στα δικά μας- είναι βήμα αλλά υπάρχει απόσταση "αισιοδοξίας" των πάνω και των κάτω αφού η αποτύπωση του - με την βαρειά φορολογία, τον φόβο του δημοσιονομικού κόφτη και των μεταρρυθμίσεων με την προκρούστεια λογική για τα  εισοδήματα ή τα δικαιώματα - δεν έχει κάποια άμεση ανακούφιση και δεν διαφαίνεται για τα επόμενα τρία ή επόμενα χρόνια (ίσως από δεκαετία) με αποτέλεσμα ή απαισιοδοξία των κάτω να μην κάμπτεται παρά το ότι " είναι πιο διαχειριστική" για ορισμένο διάστημα. Το ερώτημα ποιός επωφελείται είναι ο παρονομαστής αξιολόγησης των πολιτών και ιδιαίτερα των μεσαίων στρωμάτων και πιο αδύναμων ή περιθωριοποιημένων. Τώρα με ένα χρέος που επιμηκύνεται και όσο ή χώρα θα κρίνεται "ασθενής" στην εξυπηρέτηση ένα είναι βέβαιο: με ή άνευ μνημονίου δηλ. όπως και να ονομάζεται, προληπτική γραμμή κλπ, ή αξιολόγηση της τρόικας (κάτι που συνεχίζεται και στις χώρες που βγήκαν)  και η παραγγελία μέτρων θα είναι παρούσα και μετά το '20 όπως και ή διαπραγμάτευση.

Επομένως σε μία  ευρωπαϊκή ήπειρο με  διασπασμένες κοινωνίες  και μία χώρα που ασφυκτιά, άς έχουμε κατά νού και δύο ρήσεις του Ρουσσώ: "αν ήμουνα ηγεμόνας ή νομοθέτης δεν θα μιλούσα για το τι πρέπει να γίνει θα το έκανα και θα σιωπούσα" και  "όλες οι συνθήκες  μάλλον είναι πρόσκαιρες ανακωχές παρά πραγματική ειρήνη". Πόσο ακόμη με το φαίνεσθαι αντί του είναι; Οι ηγεσίες θέλουν; και δε μπορούν; Οι πολίτες, κοινωνίες, οι λαοί; Πόσο λοιπόν και προς τα πού με τον φόβο;

*Σπύρος Παπασπύρος πρώην Πρόεδρος της Α.Δ.Ε.Δ.Υ.