Ο Ρήγας Φεραίος και ο Μέσι

Ανδρέας Ζαμπούκας            Στη σημειολογία μας υπάρχουν δυο λέξεις που τις μπερδεύουμε. Τα πρότυπα και τα είδωλα. Δεν είναι το ίδιο. Τα πρότυπα είναι πρόσωπα που δείχνουν πράξεις, που μεταφέρουν αξίες, που ελέγχονται στη δραστηριότητα τους. Τα είδωλα είναι «μαγικά», σχεδόν μεταφυσικά προσωπεία, ανεξέλεγκτα και αυταρχικά. Τα πρότυπα συνδέονται με τις συνειδήσεις μας και μας διδάσκουν. Τα είδωλα χτυπούν απευθείας στο υποσυνείδητο και μας υποτάσσουν. Το ίδιο πρόσωπο μπορεί να είναι πρότυπο και είδωλο μαζί. Ο Μέσι, για αυτόν που παίζει ποδόσφαιρο μπορεί να είναι πρότυπο, και για αυτόν που είναι απλά οπαδός, είδωλο. Τεράστια η διαφορά. Ο ένας δίνει αγώνα να απελευθερώσει δυνάμεις να του μοιάσει και ο άλλος απλά παραδίνεται στην «αυταρχική» γοητεία του.
Μέρες που είναι, δεν κάνει να θίγουμε ήρωες και είδωλα αλλά τέλος πάντων, ας με συγχωρήσουν οι «εορτάζοντες» επαναστάσεις και ξεσηκωμούς. Ο καθένας έχει τις δικές του εικόνες από την 25η Μαρτίου κι εγώ τη δικιά μου. Γιατί όσα χρόνια κι αν πέρασαν από το σχολείο, εγώ μια παράσταση έχω στο νου μου, την αίθουσα που η μεγαλύτερη αφίσα ήταν του Ρήγα Φεραίου. Ίσως γιατί, ενώ ο ίδιος στη συμπεριφορά να έμοιαζα με τους άλλους πιο άγριους ήρωες, ήθελα μια φιγούρα πιο ήσυχη, πιο «ιντελεκτουάλ» να με ηρεμεί.
Είναι ο Ρήγας είδωλο; Βέβαια είναι. Αφού έγινε κι αυτός αφίσα τι άλλο μπορεί να είναι; Έχει κι εκείνο το ωραίο ποίημα, τον Θούριο, χιλιοτραγουδισμένο διακόσια χρόνια τώρα. Όσες γενιές κι αν έφυγαν, η απόλυτα στατική μορφή του μεταφέρεται από αίθουσα σε αίθουσα και κρατάει γερά τα βάθρα της «εθνικής συνείδησης»…
Περνούν οι δεκαετίες, τα χρόνια. Οι κοινωνίες αλλάζουν, τα μυαλά των ανθρώπων άλλα πλέον σκέπτονται, άλλα ζητούν οι ψυχές τους κι ο Ρήγας εκεί, στατικός και αναλλοίωτος, βαλσαμωμένος. Παραμένει είδωλο κι ακόμα να γίνει πρότυπο. Μόνο κάτι λίγοι, που μπήκαν στον κόπο να τον διαβάσουν, κατάλαβαν ότι δεν είναι αφίσα αλλά κώδικας και ιδέα. Τι να το κάνεις όμως; Πόση σημασία έχει να συζητάς για όλα αυτά σε συνέδρια ιστορίας ή πολιτικής επιστήμης, αλλά στα σχολεία να ανεβοκατεβάζεις σημαίες και τα παιδιά να τραγουδάνε μόνο τον «Θούριο» (από τα αγαπημένα σουξέ του μακαριστού Χριστοδούλου…).
Το κακό με μας είναι πως θέλουμε πολύ να μιλάμε και να τραγουδάμε για επαναστάσεις αλλά ποτέ δεν ξέρουμε πώς θα τις κάνουμε. Απ΄ τις πολλές γιορτές νομίζουμε πλέον ότι είναι σενάριο για ταινίες ή πρόγραμμα εθνικών επετείων. Αν είχαμε λίγη διάθεση για αλήθεια, θα ξέραμε ότι ο Ρήγας Φεραίος είναι σημαντικός για πολλά άλλα σπουδαία πράγματα. Ήταν ο πρώτος που ένιωσε τη ρεαλιστική ανάγκη για ένωση των βαλκανικών λαών, κάτω από την ελληνική παιδεία. Ήταν ο πρώτος που μίλησε για έναν πολιτισμό δικαίου, θεσμών, κανόνων και δημοκρατικών συνταγμάτων. Και ήταν αυτός που πέθανε για τις δημοκρατικές κοινότητες των Ελλήνων και των βαλκάνιων λαών. Όχι για την «ελληνοχριστιανική ιδεολογία» που τον «χρησιμοποιεί» σήμερα!
Ποια είναι η διαφορά από το σύμβολο και το χειραγωγούμενο είδωλο; Ότι η μνήμη θα πιάσει τόπο, αν έχει κάτι να διδάξει για σήμερα. Αν έχει να δώσει κάποια τροφή για πολιτική σκέψη στον σύγχρονο άνθρωπο που βασανίζεται σε μια κομματοκρατούμενη κοινωνία δημαγωγίας και λαϊκισμού. Αλλιώς είναι να μπερδεύεις στο μυαλό σου, από μικρός, φαντάσματα, είδωλα και δοξασίες κι αλλιώς είναι να βάζεις τα πράγματα σε μια τάξη και να βλέπεις κατάματα την πραγματικότητα. Υπάρχει δηλαδή σοβαρό ενδεχόμενο, αν μιλούσαμε περισσότερο στα σχολεία για τη σκέψη των ηρώων και όχι για τους πολέμους τους, να μην είχαμε σήμερα δεξιούς θρησκόληπτους, αριστερούς  φαντασμένους, «επαίτες» ψεκασμένους και ένα σωρό άλλους, που ζουν με οράματα και σιχαίνονται πάντα τον διπλανό τους.
Μετά από τόσα χρόνια συνεχίζουμε να λέμε τα ίδια ψέματα και να μπερδεύουμε στις συνειδήσεις των νέων τον Ρήγα με τον Μέσι. Έχουμε ανάγκη από περισσότερη καθαρή σκέψη και πιο δυνατές πολιτικές συνειδήσεις. Δεν φτάνει να κουνάμε μόνο τα σημαιάκια. Μπουχτήσαμε  από οπαδούς. Ας αποφασίσουμε κάποτε να φτιάξουμε πολίτες.

ΠΗΓΗ: