Σεξουαλική βία: Γιατί η Ελλάδα δεν είναι η Δανία του Νότου

Της Εύας Στάμου


Όταν δόθηκαν στη δημοσιότητα τα πορίσματα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων για τη βία κατά των γυναικών, βρισκόμουν στην Κοπεγχάγη, καλεσμένη με τον Θεόδωρο Γρηγοριάδη για παρουσίαση των βιβλίων μας.
Στις δανέζικες εφημερίδες έγινε πρώτο θέμα ότι σχεδόν σε κάθε αδίκημα βίας κατά των γυναικών, η Δανία εμφανίζεται στην κορυφή της λίστας. Το 52% των Δανών γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι έχουν υπάρξει θύματα σωματικής ή σεξουαλικής βίας - ποσοστό πολύ υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, που φτάνει το 33%. Το 37% των Δανών γυναικών δηλώνουν ότι έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση κατά τη διάρκεια της τελευταίας χρονιάς, ενώ 32% είπαν ότι έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά ή σωματικά από τους ίδιους τους συντρόφους τους.
Σε αντίστοιχες έρευνες των τελευταίων ετών στη Δανία, η επιθετικότητα κατά των γυναικών είχε συνδεθεί με την υπερβολική χρήση αλκοόλ. Το ενδιαφέρον ωστόσο στην πρόσφατη έρευνα είναι ότι η πτώση στην κατανάλωση αλκοόλ δεν μειώνει καθόλου τα κρούσματα κακοποίησης των γυναικών.
Τι συμβαίνει όμως στη χώρα μας; Μία στις τέσσερις Ελληνίδες (25%), έχουν πέσει θύματα σωματικής ή σεξουαλικής βίας από την ηλικία των 15 ετών και άνω. Το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ είναι 33%. Επίσης το 19% των Ελληνίδων έχουν πέσει θύματα σωματικής ή/και σεξουαλικής βίας από τον σύντροφό τους, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ τοποθετείται στο 22%. Τα αποτελέσματα προκαλούν σοκ, αλλά ίσως να φανεί περίεργο ότι στις μεσογειακές χώρες καταγράφονται ποσοστά αρκετά χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (22% Ισπανία, Μάλτα και Κύπρος 24%, Πορτογαλία 25%, Ιταλία 27%) και σίγουρα κατά πολύ χαμηλότερα από αυτά που εμφανίζονται στις Σκανδιναβικές χώρες και τη βόρεια Ευρώπη (52% στη Δανία, 47% στη Φιλανδία, 46% στη Σουηδία, 45% στην Ολλανδία).
Η εξήγηση που προσφέρουν οι σχετικές έρευνες είναι ότι οι περισσότερες καταγγελίες γίνονται πάντα στις χώρες όπου δεν είναι ταμπού να μιλάει μία γυναίκα γι' αυτά τα θέματα. Στις χώρες αυτές επίσης υπάρχουν εδώ και δεκαετίες θεσμοθετημένες οργανώσεις και κέντρα που αναλαμβάνουν την ψυχολογική υποστήριξη και την κοινωνική επανένταξη των θυμάτων της βίας.

Πιστεύω όμως ότι ένας εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι ότι στις Σκανδιναβικές χώρες η συμμετοχή των γυναικών στα κοινά είναι ιδιαίτερα υψηλή. Στη Δανία, λόγου χάριν, εκτός από γυναίκα Πρωθυπουργό, οκτώ μέλη του υπουργικού συμβουλίου -και μάλιστα σε θέσεις "κλειδιά"- είναι γυναίκες. Η κατανομή της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας ανάμεσα στα φύλα είναι διαφορετική στον Βορρά από αυτή που έχουμε συνηθίσει στις χώρες της Μεσογείου. Η παρουσία των γυναικών στις Σκανδιναβικές κοινωνίες απλώνεται παντού και είναι ιδιαίτερα δυναμική, με αποτέλεσμα να είναι καθημερινά εκτεθειμένες σε ποικίλα θετικά και αρνητικά ερεθίσματα.
Αυτή ακριβώς η ανεξαρτησία των γυναικών που συμβάλει στην οικονομική ευμάρεια των βόρειων χωρών, προκαλεί έντονο ανταγωνισμό ανάμεσα σε (κάποιους) άντρες και τις γυναίκες. Η άρνηση των Σκανδιναβών γυναικών να υιοθετούν ή να προβάλουν την πιο ευάλωτη και συχνά εξαρτημένη εικόνα που έχουμε συνηθίσει στον Νότο ωθεί κάποιους άντρες να τις αντιλαμβάνονται ως μεγαλύτερο κίνδυνο απ' ό,τι θα αντιλαμβάνονταν γυναίκες με έντονα «θηλυκή» συμπεριφορά.
Η απόρριψη από τις Σκανδιναβές των προτύπων που παρουσιάζουν τις γυναίκες ως σεξουαλικά αντικείμενα, και η ανατροφή τους με ιδεώδη αυτονομίας και ανάληψης ευθυνών από κοινού με τους άντρες, είναι κάτι που βρίσκει ακόμη αντίσταση σε τμήμα της κοινωνίας - και μία, ίσως η πιο άμεση αντίδραση είναι η πλέον παραδοσιακή: η άσκηση σωματικής βίας πάνω στις γυναίκες.
Είναι επίσης πιθανόν οι σεξουαλικές συνήθειες των λαών να μην είναι άσχετες με τα φαινόμενα σεξουαλικής βίας. Η σεξουαλική κουλτούρα που μοιραζόμαστε στον Νότο μπορεί να απωθήσει γυναίκες από άλλες κοινωνίες που προτιμούν να κάνουν έρωτα με τρόπο πιο «ισότιμο» όπου δεν θα προηγείται η ικανοποίηση του άντρα, κι όπου η οποιαδήποτε μορφή ερωτικής βίας θα θεωρείται υποτιμητική. Σε χώρες όμως όπου θεωρείται δεδομένο ότι ο ρόλος της γυναίκας στο σεξ είναι κυρίως η ικανοποίηση του άντρα, ότι είναι φυσικό να της επιβάλλεται κατά τη σεξουαλική επαφή και εκείνη να δοκιμάζει μεν τα πάντα αλλά να παραμένει στην ουσία υποτακτική, επιτρέπουν στους άντρες να επιβεβαιώνουν τον «ανδρισμό» τους με πιο «θεμιτό» τρόπο.
Ούτως ή άλλως, οι συγκριτικές αναλύσεις Βορρά-Νότου σε αυτό το ζήτημα δεν κολακεύουν κανέναν - είναι απλά τραγικό η Ευρώπη του 21ου αιώνα να επιδεικνύει τόσο αρνητικά ρεκόρ σε αυτό τον τομέα.

ΠΗΓΗ: